استفاده از حواس پنجگانه در مدیریت پرورش طیور

یک مدیر قوی باید باید روزانه وضیت گله را کنترل و بازرسی کند و چون علایم شروع بیماری در گله بطور ناگهانی و سریع پدیدار نمیشود بلکه به مرور و تدریجی، با علائم خاص وارد گله میشود که این علائم باید توسط حواس پنجگانه تشخیص داده بشود باعث یشگیری از بیماری میشود. لذا یک مرغدار (Stockmanship)با استفاده از حواس خود به بررسی و کنترل گله می پردازد. از اینرو بازدید روزانه گله توسط کارشناس نباید بطور سرسری انجام گیرد بلکه باید با نهایت دقت و حوصله و با بهره گیری از تمام حواس  انجام گیرد تا گله ای سالم و سر حال پرورش داد .

دیدن (Sight)

اولین حسی که باید در مدیریت گله استفاده نمود مشاهده رکورد ها و طرز عمل و وضعیت کلی جوجه ها و گله است که نشان دهنده بسیاری از واقعیت ها در گله است .مشاهده تاج های رنگ پریده ، چشم های کدرو غیر شفاف ، ظاهر نامناسب پر ها( غیر شفاف و پر های افتاده و ژولیده) نشان دهنده وضعیت غیر عادی در گله میباشد . جمع شدن گله ، چرت زدن ، عدم تحرک گله ، آثار زخم و کانی بالیسم ، وجود انگل های خارجی مثل مایت را میتوان با استفاده از چشم تشخیص داد.

حس بینایی به مرغداردر چند مورد کمک می کند که عبارتند از:

1. مشاهده رفتار پرنده از قبیل: چگونگی توزیع(پخش شدن) پرنده ها در سالن، تعداد پرنده های در حال خوراک خوردن، در حال نوشیدن آب و در حال استراحت
2. مشاهده محیط: از قبیل مشاهده گرد و خاک یا غبار در هوای سالن، مشاهده کیفیت بستر(مرطوب بودن و کیکی بودن منظره ظاهری بستر)
3. مشاهده سلامت پرنده و رفتارشان(demeanor) از قبیل : طرز نشستن و برخاستن، هوشیاری چشم هاو طرز راه رفتن
4. مشاهده کارکرد وسایل و تجهیزات نصب شده در سالن: نحوه کار آبخوری ها و دانخوری های اتوماتیک و میزان و تعداد آنها، وضعیت ریزش آب از آبخوری و تعداد و نحوه کار تهویه
5. بررسی وضعیت خوراک : بررسی وضعیت غذا از نظر رطوبت و کپک .

حس چشایی(Taste)

برای چشیدن مزه آب و خوراک(تشخیص کیفیت آب و خوراک)

لمس کردن(Touch):

گرفتن پرنده جهت بررسی پر بودن چینه دان و چک کردن یا بررسی کردن شرایط عمومی پرنده. توجه به جریان یا تبادل هوا از روی پوست( آیا جریان هوایی وجود دارد یا نه)

یا بررسی دمای سالن( احساس گرمی یا سردی)

بوئیدن (Smell):

• بو کردن غذا و حس بوی غیر عادی در آن ، بوی کپک در غذا
• حس کردن بوی آمونیاک ، و سایر گازهای غیر عادی و خطر ناک در لانه به وسیله بینی و حس بویایی به بازدید کننده کمک میکند .
•  معمولا در لانه آمونیاک نباید بلا فاصله بعد از ورود احساس شود . وجود آمونیاک در لانه میتواند دلیلی بر بد بودن تهویه و رطوبت زیاد بستر است .

مورد توجه قرار دادن بوهای محیط: از قبیل: سطح گازآمونیاک

آیا هوا  کهنه یا مانده یا بوی زننده سالن(تهویه صورت نگرفته است)

شنیدن(Hearing):

شنیدن هرگونه صدای غیر عادی که در گله وجود داشته باشد نشانه مسئله ای در گله است . به عنوان نمونه وقتیکه در سالن جوجه ها حرارت کم است ، جوجه ها صدای مخصوص کوتاهی مانند جیر جیر کردن سر میدهند. همچنین بوسیله حس شنوایی میتوان به وجود بیماری های تنفسی در گله پی برد ، وجود عطسه ، سرفه ، صدای خرخر، و سوت کشیدن از بینی دلیل وجود بیماری های تنفسی در گله میباشد .

شنیدن سرو صدای پرنده هایا آواز پرنده ها و صدای تنفس و  نفس کشیدن پرنده ها

شنیدن صدا های وسایل مکانیکی مثل صدای فن های هواکش و نوار نقاله های توزیع خوراک در سالن

بررسی روند اشتهای جوجه‌ها :

اگر جوجه‌ها غذا نخورند (اشتها نداشته باشند) روده‌ها با ظرفیت کامل کار نمی‌کنند (25 درصد) هضم و جذب ناقص است و در نتیجه رشد ناقص است.

راه‌های تحریک غذا خوردن :

توزیع مناسب غذا

0 تا 3 روزگی 5 تا 6 بار غذا می‌دهیم (هر 3 تا 4 ساعت یکبار)

4 تا 6 روزگی      4 بار

7 تا 8 روزگی      3 بار

بیشتر از 9 روزگی    2 بار

برای تعیین غذا خوردن چینه دان را بررسی می‌کنیم و می‌فهمیم که غذا خورده است یا نه ؟

چینه اگر از نصف بیشتر پر شده باشد غذا خورده است.

در چند مرحله کنترل چینه دان ضروری است :

1)     12 ساعت بعد از ورود جوجه

2)     24 ساعت بعد از ورود جوجه‌ها

3)     36 ساعت بعد از ورود جوجه‌ها

4)     48 ساعت بعد از ورود جوجه‌ها

5)     60ساعت بعدر از ورود جوجه‌ها

6)     72 ساعت بعدر از ورود جوجه‌ها

اگر موارد بالا مشاهده شود نشان دهنده کارکردن دستگاه گوارش با ظرفیت کامل می‌باشد.

مشخصات پرندگان

1)     وجود پر در پرندگان : که باعث افزایش حجم بدن و کاهش وزن مخصوص مرغ می‌شود و به پرواز کمک می‌کند.

2)     وجود بال برای پرواز

3)     داشتن منقار

4)     نداشتن دندان

5)     داشتن پاهای پولک دار و پنجه دار

6)     سیستم گوارشی متفاوت : داشتن چینه دان و سنگدان

7)     داشتن کیسه‌های هوایی :  وجود 9 کیسه هوایی

8)     وجود دوعدد سکوم در انتهای روده باریک

9)     داشتن کلیه چندقسمتی

10) درجه حرارت زیاد بدن : مثلا درجه حرارت مرغ 5/41 درجه سانتی‌گراد یا 107 درجه فارنهایت

11) تکثیر از طریق تخم

12) گلبول‌های قرمز هسته دار

13) تعداد کروموزوم‌های متفاوت: مثلا در مرغ 78 عدد، بلدرچین 75 عدد،قرقاول 82عدد و بوقلمون 80 عدد کروموزوم دارند.

14) هموزیگوت بودن نرها و هتروزیگوت بودن ماده‌ها

15) تخمدان و اویدوکت چپ فعال و تخمدان و اویدوکت راست تحلیل رفته.

اهلی شدن طیور

اهلی کردن(domestication) فرایندی است که در آن گروهی از جانوران به زندگی زیر نظر و تحت حمایت انسانها خو می‌گیرند. انسان‌ها به دلایل مختلف بسیاری از حیوانات را در طول تاریخ اهلی کرده‌اند. مهمترین این دلایل شامل؛ تهیه مواد غذایی و کالاهای ارزشمند دیگر (مانند پشم)، کمک در انجام برخی فعالیت‌ها (مانند حمل و نقل، شخم زدن زمین و شکار)، محافظت از خود و دام، لذت و تفریح به عنوان حیوان مونس ویا برای تحقیقات علمی مانند یافتن درمان بیماری‌ها می‌شوند.

پرندگان ابتدا از نظر رفتاری (به منظور نمایش و جنگ خروس ها ) اهلی شدند.

در دوران ابتدایی اهلی سازی، ماکیان به طور عمده برای قربانی کردن، مراسم مذهبی و جنگ بین خروس ها استفاده می شدند.

چهار مرحله در تکامل مرغ و رسیدن آن به وضعیت و شکل امروزی وجود داشته است:

1)  مرحله اهلی نمودن(domestication) : که شامل انتخاب برای رام شدن (tameness) تغییرات در شکل، رنگ و اندازه یا جثه بوده است.

2)   مرحله گسترش و انتشار از محل و مرکز اهلی شدن به سایر نقاط که موجب توسعه انواع منطقه ای یا distinctive regional typeشد.

3)  مرحله hen craze era یا دوران شیفتگی به مرغ که مربوط به اواخر قرن نوزدهم میلادی است و زمانی که تقریبا همه نژادهای و واریته های امروزی شکل گرفتند. در این زمان ثروتمندان و دولتمردان خرج زیادی برای اصلاح نژاد مرغ در زمینه شکل و فرم پر و شکل بدن انجام می دادند.

4)  مرحله چهارم زمان کنونی است که تعداد محدودی از شرکتهای چند ملیتی اصلاح نژاد را انجام می دهند و از نژادهای تولیدی استفاده می کنند.

تقسیم بندی پرندگان از نظر قدرت پرواز

پرندگان از لحاظ قدرت پرواز به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1)     کاریتاتا(Carinatae) : قادر به پرواز می‌باشند.

2)     راتیتا(دونده‌ها) Ratitae : قدرت پرواز ندارند. مثل شتر مرغ

طیور سینه پهن (Ratites) از پرندگان بزرگ فاقد قدرت پرواز و راهپیمایی هستند و سینه ای پهن و تخت دارند. این گروه از پرندگان شامل شتر مرغ استرالیایی(Emu)، شتر مرغ آمریکای جنوبی (Rhea)، شتر مرغ معمولی (Ostrich) است که فقط گونه آخر اهلی شده است. این شتر مرغ (Ostirch Camelus) در حال حاضر بزرگترین پرنده جهان است که قد آن 75/2 متر و وزن ان 150 کیلو گرم و دارای چهار زیر گونه است که همگی ساکن آفریقا هستند. شتر مرغ برای گوشت، پوست و پر صید می شده است. هدف ابتدایی تا سال 1985 از پرورش شترمرغ تولید پوست و پس از آن علاوه بر پوست، تولید گوشت بوده است.

مشکلات پرورش صنعتی شتر مرغ عبارتند از :

1)     باروری کم

2)     جوجه درآوری ضعیف

3)     قدرت زنده ماندن کم جوجه ها

4)  تمایل زیاد به مصرف گیاه سبز (حتی در صورت دسترسی به جیره مناسب ) یکی از مشکلات پرورش صنعتی می باشد چون باعث نابودی گیاهان در سطح زمین محل نگهداری می شود.

خوابیدن بر روی تخم ها

در مرغ و بوقلمون تنها پرنده ماده وظیفه خوابیدن بر روی تخم ها را تا زمان تولد جوجه ها بر عهده دارد اما در سایر گونه ها مثل شتر مرغ، کبوتر و بلدرچین سفید هر دو حیوان نر و ماده این وظیفه را بر عهده دارند. و حتی در برخی گونه ها این وظیفه تنها بر عهده پرنده نر می باشد. هنگامی که تنها یکی از والدین وظیفه خوابیدن بر روی تخم ها را برعهده دارد تنها در مقاطع کوتاهی از روز لانه را برای تغذیه، خوردن آب و دفع فضولات ترک می کند. اما در صورتی که هر دو والد روی تخم ها می خوابند معمولا با تقسیم وظیفه، یکی از آنها در طول روز و دیگر در طول شب بر روی تخم ها می خوابد.

1) بزرگ بودن کره چشم(eyeball) : بزرگ بودن کره چشم باعث شده که قسمت اعظم سرشان را تشکیل بدهد. بزرگترین چشم مهره داران را شتر مرغ با قطر 50 میلیمتر دارد. 2) تطابق عالی چشم پرندگان و شبکیه عریض : در تطابق عالی هم دید یک چشمی‌و هم دید دو چشمی‌مهم است این حالت وقتی پیش می‌آید که دو ویژگی اساسی وجود داشته باشد تا تطابق عالی بوجود آید : - تطابق قرنیه‌ای - تطابق عدسی 3) وجود پکتن(Pecten) : کارهای زیادی را به آن نسبت می‌دهند خون رسانی شبکیه مثل خون رسانی پستانداران نیست و سلول‌های پکتن کار تغذیه سلول‌های شبیکه را بر عهده دارد(pectin plays a role in the nutrition of the retina). دومین کار پکتن ترشح است که یکی از معروف ترین ترشحات آن گلیکوزآمین گلایکن است. همچنین پکتن در تنظیم فشار داخلی چشم و جذب نور (جذب یک سری از نورها که به چشم می‌تابد) و تقویت بینایی (در درخشندگی خورشید موثر است ) دخالت دارد. علاوه بر آن حس آهن ربایی دارد که در جهت یابی به پرنده کمک می‌کند.

غده‌ هاردرین (Harderian Gland)

این غدد د رنواحی قدامی و داخلی پلک سوم چشم ها قرار گرفته اند که بزرگ ترین محل تجمع لنفوسیت ها در ناحیه فوق چشمی هستند.

غدد هاردین پرندگان بالغ، حاوی تعداد زیادی پلاسما سل است که عمدتا با گیرنده های سطحی IgA پوشیده شده اند. مقدار این سلول ها در سن 14 هفتگی، 12 درصد است که در سن 8 ماهگی به کمتر از 2 درصد کاهش می یابد. ترشحات این غده از طریق مجرای آن به داخل چشم می ریزد. غده هاردین علیه اجزای آنتی ژن ها، به طور موضعی آنتی بادی تولید می کند. برداشت بورس موجب کاهش شدید یا حذف کامل لنفوسیت های کوچک و پلاسما سل ها در غده هاردین می شود.

به دنبال آلودگی با ویروس نیوکاسل، آنتی بادی ضد آن در ترشحات غدد هاردین نشان داده شده است. از آنجا که ترشحات چشم می توانند به داخل نواحی فوقانی دستگاه تنفس کشیده شوند، لذا غدد هاردین نقش مهمی در دستگاه ایمنی دارند. در پرندگان سالم تعداد پلاسما سل های این غده از سن 3 هفتگی افزایش یافته و در 4 هفتگی به حداکثر تراکم خود می رسد.

روش های تعیین جنسیت(Methods of chick sexing)

1)     تعیین جنسیت از روی برجستگی معقد ( Vent sexing)

2)     تعیین جنسیت از روی برجستگی پر(Feather sexing)

3)     تعیین جنسیت از روی برجستگی رنگ(Color sexing)

4)     تعیین جنسیت اتوماتیک نژادی(Auto-Sexing breeds)

5)     تعیین جنسیت نیمه اتوماتیک نژادی(Semi-Auto-Sexing breeds)

6)     روش های جایگزین(Alternative methods)

7)     تعیین جنسیت در تخم مرغ(In-ovo sexing)

8)     تعیین جنسیت ماشینی(Machine sexing):

 ماشین های Keeler Optical (English) or Chicktester (Japanese) machine

روش‌های اندازه گیری میزان تخمگذاری

1)    Hen day egg production for one day

2)    Hen Housed egg production for one day

3)    Hen day egg production for Long Period

4)    Hen Housed egg production for Long Period

5)    Survivor production

جوجه های چهار منفی

کنترل بیماری های مایکوپلاسمایی (گالسپتیکوم و سینوویه)و سالمونلایی(پلوروم و تیفی موریوم) از جمله اقدامات افزایش کیفیت جوجه کشی است، در صورتی که جواب آزمایش چهار مورد منفی باشد جوجه های مربوطه را چهار منفی می نامند.

پوسته تخم مرغ

پوسته تخم مرغ 9 تا 12 درصد از وزن کل تخم مرغ را تشکیل می‌دهد که 94 درصد آن از کربنات کلسیم و 1 درصد از کربنات منیزیم، 1 درصد فسفات کلسیم و 4 درصد آن را مواد آلی عمدتا پروتئین تشکیل می‌دهد. 5/92 درصد از مواد معدنی تخم مرغ در پوسته آن قرار دارد و بقیه به طور نامساوی در زرده و سفیده پخش شده اند.  پوسته تخم مرغ دارای 6000 تا 18000 منفذ ریز (Pore) می‌باشد.  پوسته تخم مرغ از 3 لایه متمایز تشکیل شده است که عبارتند از :

1)     لایه خارجی یا کوتیکول(Cuticle)

2)     لایه میانی یا اسفنجی آهکی (Spongy Calcareous)

3)     لایه داخلی یا پستانی (Mammillary)

وظایف پوسته تخم مرغ:

پوسته تخم مرغ وظایف مهم را برعهده دارد که عبارتند از :

1)     حفاظت مکانیکی از جنین

2)     جلوگیری از ورود میکروارگانیسم های مضر

3)     حفظ و نگهداری محیط کشت مطلوب برای سلول زنده درون تخم مرغ

4)  برقراری تبادل گازها و تامین کلسیم مورد نیاز جنین( به همین علت پوسته در انتهای دوره جوجه کشی استحکام خود را از دست می دهد و به راحتی توسط جوجه می شکند).

تحقیقات نشان داده است که ساختار پوسته تخم مرغ تحت تاثیر استرس قرار می گیرد و کیفیت پوسته تخم مرغ می تواند بیانگر میزان تامین آرامش پرنده در محیط نگهداری باشد.

منبع : اختلالات تخم مرغ تالیف سید حسن ملجائی

روش های مختلف اندازه گیری رنگ زرده تخم مرغ

روش های مختلفی برای اندازه گیری رنگ زرده تخم مرغ وجود دارد. در اکثر روش ها تعیین درجه زردی بر اساس مقایسه چشمی صورت می گیرد. از بین این روش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1)  اولین و ساده ترین روش طبقه بندی رنگ زرده، مقایسه چشمی رنگ ها و مطابقت دادن رنگ زرده با نمونه های استاندارد است. شابلون های رنگی رش(Rhosh) که از شماره 1 تا 15 رنگ بندی شده اند ( رنگ زرده با واحد 7تا 8 رش به عنوان درجه یک شناخته می شود) اکثر مصرف کنندگان درجه 11 تا 14 را ترجیح می دهند.

2)  روش فتومتری یا استاندارد انجمن طیور و تخم مرغ (NEPA) یا نپا : استفاده از دی کرومات پتاسیم که 1 تا 10 تقسیم بندی شده و شماره رنگ روشن و شماره 10 رنگ تیره است و درجات 2 و3 مناسب است. برای شیرینی پزی رنگ 5 مناسب است.

3)  روش AOAC : که رنگ زرده را بر اساس مقدار بتاکاروتن به ازاء هر گرم زرده تولید می کند. امروزه دقیق ترین روش اندازه گیری رنگ زرده تخم مرغ است.

4)  روش(High Performance Liquid Chromatography) HPLC : که مزیت اثر در تعیین مقدار ترکیبات گزانتوفیل است..

مشخصات یک تخم مرغ استاندارد:

1)  وزن 7/56 گرم  : همیشه اولین تخم مرغ‌هايي كه مرغ مي گذارد كوچكتر از تخم مرغ‌هاي بعدي است.  در يك فاز فعال تخمگذاري اولین تخم مرغ سنگین تر است........................

رنگ پوسته تخم مرغ

رنگ تخم مرغ یكی از خصوصیات ویژه نژادهای مختلف طیور است. عوامل ژنتیكی در گله مادر رنگ تخم مرغ را تعیین می‌نماید. رنگ تخم مرغ یا رنگ دانه موجود در آن در مراحل انتهایی تخمگذاری آهكی تخم مرغ ترشح می‌گردد. موقعیت این رنگ دانه‌ها را م.......................

بیماری‌هایی که در صورت خوب نبودن تهویه‌ها ایجاد می‌شوند :

1)     آسیت

2)     SDS

3)     دسته‌ای  از بیماری‌های قارچی............................

دقیق‌تر بودن احتیاجات غذایی طیور:

طیور چون تحت شرایط یکنواخت تری رشد می‌کنند (معمولا جوجه های گوشتی و یا مرغهای تخمگذار برادر و خواهر بوده و از طرف دیگر سن و وزن جوجه‌های گوشتی نسبتا یکنواخت می‌باشد)، کارهای اصلاح نژادی بر روی آنها زودتر نتیجه می‌دهد (فاصله نسل‌ها کوتاه تر بوده و استفاده از تعداد بیشتری از حیوان به دلیل هزینه پایین‌تر و سهولت کار با آنها) و اینکه جیره‌هایی که در سطح دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد، بسیار مشابه می‌باشد. از این رو تعداد آزمایشات بسیار زیاد بوده و احتیاجات غذایی آنها با دقت بیشتری برآورد می‌شود. 

نطفه سنجی

معمولا نطفه سنجی بعد از روز هفتم صورت می گیرد  که دو دلیل برای این کار وجود دارد.

1)   تخم مرغ ها به دما حساس هستند و انتقال مکرر آنها به خارج و داخل ماشین جوجه کشی می تواند بر رشد آن(به خصوص درمراحل اولیه) تاثیر بگذارد.

2)      قبل ازهفت روز، تخم مرغ رشد زیادی نیافته و...........................

جوجه کشی و مدیریت آن                                                                       

به دوطریق می توان جوجه یک روزه تهیه نمود:

1)     از طریق واردات جوجه یک روزه از کشورهای دیگر

2)     تولید جوجه یک روزه

واردات جوجه از کشورهای دیگر دارا......................

ماهیچه‌های پرندگان

ماهيچه‌های طيور، به علّت داشتن مقدار متفاوت هموگلوبين، رنگ‌شان متفاوت است. به‌طوری‌که ماهيچه سينه مرغ (Pectoral) سفيدتر از ماهيچه‌های ران آن می‌باشد.........................

مراحل انجام تلقیح مصنوعی در طیور

1)  گرفتن اسپرم (Milking) : خروس‌ها باید برای گرفتن اسپرم تربیت شوند که این کار باید 2 تا 3 هفته قبل از این که بخواهیم از آنها اسپرم بگیریم شروع می‌شود. و بعد از طی یک مرحله، هفته‌ای  2 تا 3 بار اسپرم می‌گیریم.  در هر نوبت از هر خروس حدا........................

استرس در پرورش طيور

تاثیرات مشترک تمامی وضعیتهای محیطی و خارجی بر روی رشد ، تولید محصولات ، رفتار و واکنشهای فیزیولوژیکی حیوانات به تاثیرات محیطی باز می گردند .........................

بیماری های تغذیه ای (Nutritional Disease)

کمبود ویتامین B₁ یا تیامین باعث ایجاد تورم سرتاسری اعصاب و فلجی می شود که در حالت پیشرفته آن را بیماری خیره شدن به ستاره می نامند.................

زنجيره توليد در مرغداري

بطور كلي زنجيره توليد در مرغداري از حلقه هاي زير تشكيل شده است: .................

حلقه هاي توليد جوجه گوشتي

1)     مزارع لاين: ......................

مشکلات اصلی صنعت پرورش طیور

در صنعت پرورش طیور 10 مشکل اصلی به شرح زیر شناسایی و معرفی شده‌اند.................

عوامل موثر بر قابلیت هضم

اندازه گیری قابلیت هضم در پرندگان

آشنایی با انواع قفس

پرورش طیور در قفس از سال 1930 میلادی آغاز شده است. در ابتدا قفس­ها به صورت یک قطعه­ای و سپس قفس­هایی با ظرفیت چند قطعه­ای ساخته شدند. به طوری که امروزه تخمین زده می­شود که 75 درصد مرغان تخمگذار در قفس نگهداری می­شوند.