هنرستان کشاورزی امام رضا (ع) اسفراین 

 

 
 
بیماری‌هایی که در صورت خوب نبودن تهویه‌ها ایجاد می‌شوند :
 

بیماری‌هایی که در صورت خوب نبودن تهویه‌ها ایجاد می‌شوند :

1)     آسیت

2)     SDS

3)     دسته‌ای  از بیماری‌های قارچی

بیماری‌های قارچی که به آن Fungi Disease  یا FD می‌گویندکه شامل  عفونت‌های قارچی و مایکوتوکسیکوزها می‌باشد.

-        عفونت‌های قارچی : که شامل :

1)      آسپرژیلوس (Aspergillus)

2)     آنسفالیت قارچی (Dactylarosis)

3)     کاندیدیازیس(Candidiasis)

4)     کچلی (Ferus)

-        مایکوتوکسیکوز (Mycotoxicosis) که شامل :

1)     آفلاتوکسین (Aflatoxin) سر دسته

2)     اکراتوکسین (Ochratoxicosis)

3)     Trichothcenes

4)     ارگوتیسم (Ergotosime)

5)     سایر مایکوتوکسین‌ها

وقتی که تهویه سالن درست نباشد چون محیط گرم است و آب هم وجود دارد شرایط مساعدی برای رشد کپک‌ها و قارچ‌ها بوجود می‌آید. که وقتی رشد می‌کنند شیرآبه‌ای  تولید می‌کنند که به این شیرآبه (سم یا زهرآبه) اصطلاحا مایکوتوکسین(واژه مایکوتوکسین از دو کلمه مایکس (Mykes) به معنای قارچ و توکسیکون (Toxicon) به معنای سم گرفته شده است) می‌گویند و به بیماری‌هایی که گله از مایکوتوکسین‌ها می‌گیرند مایکوتوکسیکوزیس می‌گویند. قارچ‌ها همین که در سالن بوجود آمدند ممکن است سم خود را تولید کنند و ممکن است خودشان از بین بروند.

آسپرژیلوس (Aspergillus)

معمولا دستگاه تنفس جوجه‌ها و مرغ‌ها را آلوده می‌کند و سپس به دیگر اندام‌ها را مثل کبد، چشم را آلوده می‌کند. عامل عفونت در دسته آسپرژیلوس چند قارچ است :

1)     آسپرژیلوس فومیگاتوس(Aspergillus Fumigatus)

2)     آسپرژیلوس گلوتوکس(Aspergillus G )

3)     آسپرژیلوس نیجر (Aspergillus Niger)

راه‌های انتقال

1)  انتقال از طریق بستر و مواد کپک زده : مواد موجود در انبار را بررسی کنیم و گوشه‌های انبار را ضد عفونی کنیم و در سالن با تهویه مبارزه کنیم.

2)     گرد و غبار : کنترل رطوبت

3)     ماشین و وسایل جوجه کشی : عوض کردن تخم مرغ شکسته

4)     سرمای ناگهانی

5)     محرومیت از آب و غذا

6)     آمونیاک

7)     آلودگی بستر

8)     عفونت‌های باکتریایی و ویروسی

9)      نارسائی‌های تغذیه‌ای  

10) جوجه در روز اول آسپرژیلوس دارد.

آسپرژیلوس در بین پوسته و غشاء تخم مرغ قرار می‌گیرد.

نشانه‌های بیماری :

1)      1 تا 3 هفتگی بروز می‌کند و تلفات تا 5 درصد می‌رسد

2)     کاهش رشد

3)     تنفس دهانی با منقار باز

4)     ضعف و بی حالی

5)     عطش شدید

6)     جراحات در مجاری تناسلی

7)   ترشحات پنیری شکل که بخصوص در محلی که نای به نایژه‌ها تقسیم می‌شود.  در مرغ‌ها بیشتر قهوه‌ای  رنگ است.  درمان ندارد و پیشگیری می‌کنند.  سولفات مس (کات کبود ) 5/0 در 1000 ممکن است موثر است باشد.

داکتیلاریوزیس(Dactylariosis)

این بیماری کمتر از آسپرژیلوس اتفاق می‌افتد و در مغز و چشم دیده می‌شود.  عامل بیماری داکتیلا گالوپاوا (Dactylaria gallopava) است.  این کپک معمولا جایی رشد می‌کند که گرمای زیاد، pH کم (2/2 تا 5 ) مثل بستر باشد.  از راه تنفس جوجه‌ها را مبتلا می‌کند در جوجه‌ها در سن 1 تا 5 روزگی دیده شده است تلفات تا 10 درصد گزارش شدن است.

نشانی‌ها

نشانه‌های بیماری بیشتر عصبی است، روی مغز می‌نشیند با فلجی پاها خود را نشان می‌دهد.  جوجه‌ها تلوتلو می‌خورند، گردن در اختیار خودشان نیست در کالبد گشائی جراحاتی روی مغز و مخچه دیده می‌شود.  بوسیله رنگ آمیزی هیفه شناسائی می‌شود.  درمان ندارد و تنها راه این است که تهویه سالن و بستر سالن و اصول را رعایت کنیم.

کاندیدیاز

چون به چینه دان حمله می‌کند به عنوان عفونت چینه دان یا قارچ چینه دان می‌شناسند.  عامل این عفونت قارچی چینه دان  کاندیدا آلبیکنس(Condida Albicans) می‌باشد.  بعد از چینه دان به جاهای دیگر سرازیر می‌شود.  چینه دان پرز پرز می‌شود.  عامل بیماری را یک قارچ فرصت طلب می‌گویند.  یعنی هر موقع که محیط مناسب شد خود را نشان می‌دهد ( کثیفی هوا، نارسائی‌های تغذیه­ای، استرس­های مختلف، مصرف مداوم آنتی بیوتیک‌ها در این مواقع فرصت می‌یابد ) نشانه‌های بیماری پس از 2 هفته آشکار می‌شود.  تلفات خیلی نیست ولی تاخیر رشد وجود دارد.  حالت خواب آلودگی وجود دارد، اختلال در نظم پرو پال و پوشش بدن منظم نیست ( در بیماری گامبورو هم این حالت وجود دارد و ژولیده پولیده هستند )، اختلالات عصبی، دیواره چینه دان ضخیم و قهوه‌ای  می‌شود.  درمان ندارد.  تنها راه جلوگیری و تأمین محیط مناسب و تهویه خوب می‌باشد.

کچلی یا تاج سفید  (With Comb)

این بیماری مخصوص مناطق استوایی است اما قارچی بنام تریکوفیتون مگنینی (Trichophyton Megnini) وجود دارد که این قارچ در درجه اول تاج و ریش مرغ آلوده می‌کند و بعد به قسمت‌های دیگر بدن، سر وگردن سرایت می‌کند. به انسان هم سرایت می‌کند.  لکه‌های سفید مایل به خاکستری روی تاج شروع به رشد کردن می‌کند بعد لکه‌ها به هم وصل می‌شوند و پوست ضخیم و دلمه دلمه می‌شود.  برای از بین بردن دلمه‌ها دلمه‌ها سر مرغ را در آب صابون فرو می‌بریم و بیرون می‌آوریم دلمه‌ها مرطوب شده و می‌ریزند و در زیر دلمه‌ها از داروهای ضد قارچ استفاده می‌کنیم.

مایکوتوکسین‌ها (Mycotoxin)

سر دسته شان آفلاتوکسین (Aflatoxin) است.  آفلاتوکسین، سمی‌ترین نوع مایکوتوکسین‌هاست.  در اثر خوردن غذای آلوده به قارچ بوجود می‌آید.  مخصوصا غذای پلت که آلودگی زیاد است و در کارخانه پلت رعایت نمی‌کنند و باید پلت را کنترل کنیم.  قارچ‌ها وقتی که رشد کردند و توده‌ای  شدند با چشم دیده می‌شوند.

آسپرژیلوس فلاووس(Aspergillus Flavus) آفلاتوکسین را ترشح می‌کند.  اسپرژیلوس پارازیتیکوس (Aspergillus Parasiticus) هم آفلاتوکسین می‌کند.  قارچ دیگری بنام پنی سیلیوم پوبرولوم (P. Puberulum) هم می‌تواند آفلاتوکسین را که عامل آفلاتوکسیکوز می‌باشد، را تولید کند.

آفلاتوکسین را به چند تیپ تقسیم بندی کرده‌اند :

B1 (خطرناک‌ترین)، B2، G1 و G2

راه‌های انتقال آفلاتوکسین

1)  گرد و خاک روی مواد غذایی : بادام زمینی (سر دسته)، ذرت، پنبه دانه، سایر غلات، دانه‌های روغنی، خیلی زود به آفلاتوکسین دچار می‌شوند.

2)     شرایط نامناسب انبارداری

3)     تاخیر در برداشت محصول

4)     آلودگی‌های قارچی ممکن است در اثر خشکسالی و کود‌های نامناسب ایجاد شوند.

اشکال عمده این کار این است که نشانه‌های افلاتوکسیکوز غیر اختصاصی است اما یکسری نشانه‌های عمومی‌داریم.  اختلالات بخصوص اختلالات تغذیه‌ای ، افزایش تلفات در اثر عوامل عفونی، تلفات در اثر اختلالات تغذیه‌ای ، کمبود رشد و بازده غذایی، از بین رفتن پیگمان‌ها بخصوصص در جوجه‌های رنگی، دفع شدن غذاها، کاهش تولید تخم مرغ، کاهش توان جنسی و تولید مثل، جوجه‌ها بیشتر از مرغ‌ها حساس هستند مرغ‌ها بیشتر از خروس‌ها حساس هستند، وقتی که گله آلوده شود کیفیت تخم مرغ پایین می‌اید که تلفات جنین بیشتر می‌شود، تغییر شکل جنین.  با بر طرف کردن آلودگی بهبودی حاصل می‌شود.

این سم در DNA و RNA مداخله می‌کند و در هنگام دستور پروتئین سازی مداخله می‌کند و پروتئین سازی دچار اختلال می‌شود.  در سیستم ایمنی جوجه‌ها (ایمنوگلوبولین‌ها ) اثر می‌گذارد آفلاتوکسین با سموم دیگر اثر متقابل دارند.  و اثرات آفلاتوکسین دو برابر می‌شود.  در جیره اگر کمبود داشته باشیم عوارض آفلاتوکسین زیاد می‌شود (بخصوص متیونین، کولین و پروتئین ).

متیونین       سیستین        گلوتاتیون سم زدا

چون کولین دهنده گروه متیل است متیونین در بدن تبدیل به سیتین می‌شود که سیستین مواد سم زدا را تولید می‌کند (گلوتاتیون).  سم زدائی متیونین و سیستین از ناحیه گلوتاتیون است.

سایر علائم

کاهش رشد، از دست دادن وزن بدن، ارگان‌های داخلی مثل سنگدان، کبد، روده، طحال، افزایش وزن پیدا می‌کنند.  کبد بزرگ و تغییر شکل پیدا می‌کند.  در جوجه‌های رنگی، پیگمان‌ها از دست می‌روند.  وقتی که دچار سم می‌شوند صفرا رقیق می‌شود و کار خود را خوب انجام نمی‌دهد.  یکی از کارهای صفرا هضم و جذب چربی‌ها و ویتامین‌های محلول در چربی است و رنگدانه خوب جذب نمی‌شود.  مرغی که پوستش زرد بود پوستش سفید می‌شود.  چون در جذب ویتامین‌های محلول در چربی اختلال ایجاد می‌شود.  میسل درست نمی‌شود. ویتامین K خوب جذب نمی‌شود، کمبود ویتامین K نمی‌تواند جلوی خونریزی را بگیرد و خونریزی ادامه پیدا می‌کند.  بافت لنفوئیدی از بین می‌روند، بورس از بین می‌رود و تیموس تحلیل می‌رود، مویرگ‌ها ترد و شکننده می‌شوند چون عامل انعقاد کامل نیست.  در مورد آفلاتوکسین  LD50 (Lethal Dose) یک میلی گرم در کیلوگرم می‌باشد ( LD50 یعنی مقدار سمی‌که 50 درصد افراد جامعه را می‌تواند از بین ببرد).

ترتیب تجمع آفلاتوکسین                                       سنگدان   ماهیچه‌ها و چربی   کلیه   کبد

پیشگیری

1)     استفاده از اسیدهای آمینه گوگرد دار : چون گلوتاتیون تولید می‌کنند

2)     استفاده از آنتی اکسیدان‌ها : چون از فساد چربی‌ها جلوگیری می‌کنند ( توکوفرول‌ها بخصوص الفا اتوکسی کوئین )

3)     استفاده از املاح معدنی بخصوص تنظیم Se

4)     استفاده از ویتامین‌های محلول در آب : گروه B و C

5)     استفاده از گلوتاتیون سنتز شده

6)     استفاده از افزایش پروتئین جیره

7)     تولید جوجه‌های مقاوم به آفلاتوکسین در لاین‌های (امروزه این کار را انجام می‌دهند )

اکراتوکسیکوز(Ochratoxicosis) Ochratoxin

اکراتوکسیکوز از آسپرژیلوسی بنام اکراسئوس(Aspergillus Ochraceus)،پنی سیلیوم ویریدیکاتوم (Penicillium Viridicatum) تولید کی شود.  اکراسئوس بیشتر دخالت دارد.  در آب و هوای گرم باعث آلودگی (مخصوصا ذرت ) می‌شود.

نشانه‌های مسمومیت

کاهش رشد، کاهش پروبال، کاهش آب بافت‌های بدن، خواب آلودگی، از بین رفتن پیگمان‌ها، نفریت حاد توأم با تورم سلول‌های اپی تلیال کلیه‌ها (Kidny Toxin)، کلیه‌ها بیشتر بزرگ می‌شوند. در DNA سازی و RNA سازی دخالت می‌کند در پروتئین سازی نمی‌گذارد فنیل آلانین در پروتئین سازی وارد شود.

(اپی نفرین و نوراپی نفرین) دوپامین                        تایروزین                         فنیل آلانین

کیفیت داخل تخم مرغ پایین کم می‌شود لکه‌های خونی دیده می‌شود.  وزن زرده و سفیده تخم مرغ تغییر می‌کند.  سیستم ایمنی را دچار اشکال می‌کند.  7 تا 10 روز طول می‌کشد تا همه بدن را دچار کند.  سیستم لنفاوی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

کنترل و پیشگیری

1)     افزایش پروتئین جیره

2)     اضافه کردن ویتامین C

3)     اضافه کردن اسید آمینه فنیل آلانین

4)     استفاده از پودر زغال معمولی( زغال کار بوگیری و جذب سم را انجام می‌دهد )

تریکوتسن‌ها (Tricothecenes)

گروهی از مایکوتوکسین‌ها هستند که خودشان یک گروه بزرگی هستند که 40تا 50نوع شناسائی شده است.  نشانه‌های مسمومیت عبارتند از :

التهاب، نکروزه شدن موضعی دهان جوجه‌ها (جراحات به شکل سفید رنگ است و سپس کرم رنگ می‌شوند)، در لبه‌های دهان و منقار برجستگی‌هایی تولید می‌شود مرغان مبتلا پروبال و رشد ضعیف دارند و اثار عصبی از خودشان نشان می‌دهند.  ذرت، گندم، یولاف و برنج را آلوده می‌کنند.

ارگوتیسم (Ergotism)

توسط قارچی تولید می­شود که جنس آن کلاوی سپس (Claviceps) است که مایکوتوکسینی ترشح می­کند که به ان ارگوت (Ergot) می­گویند.  ارگوت حاوی آلکالوئید است و روی سیستم عصبی اثر می­گذارد و موجب اختلال عصبی و سیستم قلبی عروقی می­شود، کم اشتها می­شوند، تولید کم می­شود، تاول­هایی در تاج و ریش دیده می‌شود (متفاوت از وایت کامب.  وقتی تاج و ریش تاول زد برای همیشه شکل خود را از دست می‌دهند.  تاول در پاها هم دیده می‌شوند و در هنگام ترکیدن تبدیل به قرحه می‌شوند.  سایر مایکوتوکسین‌ها هم در صورت خوب نبودن تهویه ایجاد می‌شوند.

راه‌های پیشگیری از مایکوتوکسیکوزها :

1)     آزمایش مرتب مواد غذایی

2)     دور ریختن غذای آلوده

3)     بررسی وسایل و دستگاه پلت زن

4)     کنترل ماشین‌های حمل و نقل ( ضدعفونی با غلظت X 5)

5)     افزودن مواد محافظت کننده

آب آوردگی شکم یا آسیت (Ascite)

بیماری است که جوجه­های گوشتی و گله مادر گوشتی را مبتلا می­کند بعضی­ها به آن اسم اختلال بطن راست ARVF (Acsite Secondary to Right Ventricular Failure) می­دهند که تا 30درصد جوجه­ها را تلف می­کند.  این بیماری چون در ابتدا در ارتفاعات دیده شده به بیماری ارتفاع یا HAD (Height All Tituda Disease) معروف است. اما امروزه در همه نقاط جوجه‌ها مبتلا می­شوند.  جوجه­های گوشتی امروزی اصلاح نژاد شده­اند و به دلیل سرعت رشد و در کنار آن نیاز به اکسیژن زیاد می­شود. اگر اکسیژن رسانی کاهش پیدا بکند جوجه‌ها دچار آسیت می­شوند (مشکل تهویه‌ای  از دیدگاه اکسیژن) اگر سرعت رشد جوجه‌ها را کم کنیم از آسیت جلوگیری می‌شود. امروزه کسی نمی‌خواهد از سرعت رشد جوجه گوشتی  کم شود.  یکی از کارهایی که اخیرا انجام شده این است که از سرعت رشد اولیه جلوگیری کنیم. امروزه اگر جوجه‌ها را در 2 هفته اول زندگی رشدشان را کند کنیم در 4 هفته بعد جوجه­ها رشد جبرانی دارند و ضمنا جوجه‌ها دچار آسیت نمی­شوند و بهترین راه برای جلوگیری تنظیم اکسیژن سالن است.

 در جوجه‌های مبتلا به آسیت بطن راست خوب عمل مکش را انجام نمی‌دهد و خون در بافت‌ها باقی می‌ماند و در نتیجه مایع سروزی زیاد می‌شود و در شکم کیسه‌هایی درست می‌شود که در این کیسه‌ها آب زرد رنگی دیده می‌شود که به بیرون از دیواره سلول تراوش می‌کند و به همین دلیل آب آوردگی شکم می‌گویند.

بطور کلی برای جلوگیری از آسیت :

1)     احداث نکردن سالن در نقاط مرتفع (مشکل ارتفاع کمبود فشار اکسیژن است )

2)  تهویه: اگر گرد  و خاک در سالن زیاد باشد ریه‌ها آسیب می‌بینند و کمبود نارسائی اکسیژن بوجود می‌آید که باید هوای ورودی و خروجی تهویه را باید کنترل کنیم.

3)     عفونت تنفسی: هر بیماری به هر شکل که بتواند عفونت تنفسی ایجاد کند آسیت هم بوجود می‌آورد.

4)  دما: اگر دما گاهی حداقل و گاهی حداکثر شد بدن می‌خواهد با این تغییرات شدید دما مقابله کند در نتیجه سوخت و ساز بالا می‌رود و در نتیجه مصرف اکسیژن زیاد می‌شود.

5)     رشد سریع جوجه‌ها : بالا بودن سرعت رشد نیاز به اکسیژن دارد (خروس‌ها بیشتر از مرغ‌ها )

6)     چربی زیاد : سوخت و ساز بالا و در نتیجه اکسیژن مورد نیاز بالا.

7)     مصرف پلت :در هنگام تغذیه پلت مصرف خوراک افزایش می‌یابد و جذب آب زیاد می‌شود.

8)     کمبود ویتامین E و Se : وقتی کمبود ویتامین E و Se کم شود سدیم زیاد می‌شود و جذب آب زیاد می‌شود.

9)     بالا بودن کلسیم جیره :نقش کلسیم در آنیون و کاتیون به دو دلیل

-        افزایش مصرف آب بوسیله جیره شور بیشتر بخاطر سدیم و کلر

-    تنظیم الکترولیت‌ها به هم می‌خورد و غشاء سلول‌ها سدیم را به بیرون و پتاسیم را به داخل سلول وارد می‌کند که برای جابجائی پتاسیم، کلسیم نقش دارد.

10) مسمومیت‌های غذایی ناشی از سموم قارچ‌ها (مایکوتوکسین‌ها )

11) نگهداری تخم مرغ : نطفه درون تخم مرغ نیاز به اکسیژن دارد و در صورت کم بودن اکسیژن محل نگهداری تخم مرغ، آسیت پایه گذاری می‌شود.

12) ماشین جوجه کشی : کمبود اکسیژن مبتلا شدن به آسیت

13)  آسپرژیلوس ریه‌ها را مبتلا می‌کند و به دنبال آن آسیت داریم

14) پر کاری تیروئید :  T3 و T4 که از تیروئید ترشح می‌شوند متابولیسم را زیاد می‌کنند.

نشانه‌های بیماری آسیت:

کسل و بی حال، پرهای ژولیده، چثه کوچکتر از همسن‌های خود، تنگی نفس، تمایل به حرکت ندارد، اگر شکم باز شود آب آوردگی دیده می‌شود.  جوجه‌ها دارای بدن تیره و کبود هستند. خون رسانی خوب نشده است بزرگ تر شدن سمت راست قلب، مایع جمع شده در زیر اپی کارد قلب و روی کلیه، کبد، طحال، با ورقه نازکی پوشیده شده است.

جلوگیری از آسیت

1)     برقراری تهویه

2)     کنترل دما

3)     تهویه در ماشین جوجه کشی

4)     کنترل تغذیه

5)     کنترل رشد تا 10 روز اول

6)     استفاده از جیره‌های آردی بجای پلت

7)     کم کردن انرژی جیره

8)     افزایش میزان نمک

بیماری مرگ ناگهانی یا SDS (Sudden Death Syndrome)

به این بیماری مرگ ناگهانی یا سکته یا ADS (Acute Death Syndrome) یا “Flip-overs” (جوجه‌های مرده به پشت می‌خوابند) یا Edema of Lung  (خیز شش‌ها ) و یا مرگ در شرایط مطلوب (Died in Good Condition) می‌گویند.  

این بیماری در لاین‌هایی که جوجه‌های گوشتی سنتز می‌کنند ارمغان جوجه گوشتی است. از 1 تا 8 هفتگی در مرغ‌های گوشتی دیده می‌شود (بیشتر تلفات در 1 تا 2 هفتگی) چون تلفات شبیه آسیت است گاها به اشتباه به آسیت می‌گویند.  این بیماری هیچ علائمی‌نشان نمی‌دهد تا یک دقیقه قبل از مرگ نشانی ندارد و سریع جوجه تلف می‌شود و بیشتر روی پشت می‌افتد (Flip Over) در این جوجه‌ها اگر آزمایش خون انجام دهیم سدیم، پتاسیم، فسفر و منیزیم عادی هستند و عامل بیماری هنوز شناخته نشده است خیلی‌ها می‌گویند ژنتیکی است و خیلی‌ها هم می‌گویند تغذیه‌ای و محیطی است. نرها حساس‌تر هستند چون رشدشان بیشتر از است، نارسائی‌های قلبی پیدا می‌کنند و حالت حریص وار غذا خوردن دارند و بهتر است غذا را پلت نکنیم تا کمتر غذا بخورند و پیشنهاد می‌شود از رشد سریع جوجه‌ها جلوگیری شود.  رقیق کردن جیره به دو شکل :

1)     کم کردن انرزی جیره و افزایش میزان الیاف خام جیره

2)     گرسنگی در پریودهای مختلف

آزمایش شدند.  در 3 روز اول رشد جوجه‌های گوشتی خیلی مهم است و از NSP (کربوهیدرات‌های غیر نشاسته‌ای) استفاده می‌کنیم.  برای این بیماری فقط اکسیژن مهم است. 



:: موضوعات مرتبط: طیور
 
  نوشته شده توسط علی توحیدی در جمعه بیست و ششم شهریور ۱۳۹۵

 




 
 
مطالب پیشین
 
 

 

Powered By blogfa.com Copyright © 2009 by tohidiali
Published By DevMe

 
 

.:: Menu ::.

صفحه ی نخست
پست الکترونیک
پروفایل مدیر وبلاگ
آرشیو مطالب
عناوین مطالب وبلاگ
لينك rss
طراح قالب

 

.:: About ::.

مهندس علی توحیدی - مدرس دانشگاه فنی و حرفه ای دانشکده کشاورزی سمنگان - هنرآموز هنرستان کشاورزی امام رضا(ع) اسفراین

.:: Categories ::.

بهداشت دام وطیور
جزوات دانشگاهی و تحقیق
مسابقات علمی و عملی
طیور
تغذیه
تشریح و فیزیولوزی
مقالات
ساختمان و تاسیسات
پرورش دام (گاو، گوسفند وبز)
زنبور عسل
پرورش شتر

.:: Links ::.

مارکت دِومی
دانلود کتاب های علوم دامی

.:: LinkDump ::.

بانک سوال هنرستان کشاورزی رشته امور دام
لیست تمام پیوند ها

.:: Others ::.



.:: Archive ::.

هفته سوم فروردین ۱۳۹۹
هفته سوم اسفند ۱۳۹۸
هفته سوم شهریور ۱۳۹۸
هفته اوّل شهریور ۱۳۹۸
هفته چهارم اردیبهشت ۱۳۹۸
هفته چهارم اسفند ۱۳۹۷
هفته چهارم آذر ۱۳۹۷
هفته چهارم آذر ۱۳۹۶
هفته دوم آذر ۱۳۹۶
هفته اوّل آذر ۱۳۹۶
هفته چهارم فروردین ۱۳۹۶
هفته سوم بهمن ۱۳۹۵
ادامه ی آرشیو ماهانه