استرس در پرورش طيور
تاثیرات مشترک تمامی وضعیتهای محیطی و خارجی بر روی رشد ، تولید محصولات ، رفتار و واکنشهای فیزیولوژیکی حیوانات به تاثیرات محیطی باز می گردند . با گذشت زمان ، پیشرفتهای ژنتیکی این امکان را فراهم آورده است تا رشد و پتانسیل تولید در طیور برای رسیدن به بالاترین سطح مورد بررسی قرار بگیرند . برای رشد و پیشرفتهای ژنتیکی فرصت کمی وجود دارد .
با تلاش متخصصان تغذیه ، نیازهای تغذیه ایی این دامهای از لحاظ ژنتیکی بی نظیر با دقت کامل برای حفظ بیشترین میزان رشد و تولید مشخص گردیده است . بهرحال ، در تعادل و تعامل ژنتیک ، محیط و تغذیه تنها تدارک و تهیه محیط ایده آل برای این پرندگان حساس توسط تولید کنندگان این امکان را به آنها میدهد که از امکانات ژنتیکی بهره مند شده و بهترین بهره را از غذایی که به طیور میدهند ببرند . ولی متاسفانه محیط توسط اکثر تولید کنندگان ( همان کسانی که بطور جدی به توصیه متخصصان گوش فرا نداده و جامه عمل نمی پوشانند ) نادیده گرفته میشود .
در صنعت طیور محیط ، نزدیکترین محلی است که میتوان در اطراف طیور یافت . این محیط شامل فاکتورهایی نظیر اجتماع ، هوا ، دما ، رطوبت ، نور ، آب ، غذا ، ذرات معلق در هوا ، صدا و فضولات میباشد . تمامی این فاکتورها دقیقا مورد تحقیقات قرار گرفته اند ، به بحث و مناظره گذاشته شده اند و پیشنهادهایی برای بهترین ترکیب ممکن بمنظور فراهم نمودن یک محیط زندگی ایده آل داده شده است .
در کشورهای گرمسیری مشکل فارم هایی که از اطراف باز میباشند ، عموما تغییرات و نوسانات دائمی میباشد . در محیط هایی که بخوبی محصور نشده باشند ، مدیریت ایده آل فاکتورهای یک گانه یا چندگانه نمی توانند راه حلی برای برخی از مشکلات بوجود آمده باشد زیرا ، در اینگونه محیطها مدیریت بصورت ایده آل امکانپذیر نیست . بعبارت دیگر این شرایط استرس زا ، شرایط زندگی پرندگان را سخت و طاقت فرسا کرده و برای رشد ، ضریب تبدیل غذایی ، بازده تولید و توانایی بقای آنها زیان بخش میباشد .
برخی از این فاکتورها مانند جامعه ، نور ، صدا ، میزان ذرات گرد و غبار در هوا ، فضولات و میزان هوا در درجه پائین تری از اهمیت قرار داشته و با تنظیمات جزئی قابل اصلاح میباشند .
بهرحال ، دما و رطوبت در درجات بالایی از اهمیت قرار دارند که برای جلوگیری از وارد کردن خسارتهای عظیم اقتصادی از جانب آنها بایستی بصورت مناسبی مدیریت شوند . شناسایی این فاکتورها و اتخاذ یک استراتژی مناسب برای حداقل کردن ضررهای اقتصادی تحت این استرسها همیشه کار پرچالشی برای تولید کنندگان و مدیران بوده است .
استرس مربوط به جمعیت :
استرس جمعیت در نتیجه جمعیت بیش از حد و عدم رشد همگانی گله میباشد که سبب کمبود غذا و آب به میزان مورد نیاز میشود . این استرس ، یکی از استرسهایی است که اغلب نادیده گرفته میشوند و برای همین سبب تاثیر زیادی بر روی بازده تولید و پاسخ فیزیولوژیکی میشود . این استرس ممکن است در مرغهاي تخمگذاري که در قفسهای چندگانه پرندگان مسکن داده شده اند و یا در جوجه هاي گوشتي که در سالنهاي محدود و کوچک بصورت فشرده جاداده شده اند دیده شود .
با کاهش فضا به ازای هر پرنده و یا افزایش جمعیت به ازای فضای مشخص ، قدرت و میزان بهره وری تولید پائین می آید . مهمترین پاسخ پرندگان نسبت به استرس جمعیت ، جریان یافتن یک مکانیسم دفاعی است که طی آن ترشح کورتیکوسترون از غده آدرنال افزایش می یابد .
استرس مربوط به نور :
میزان نور مناسب در محل نگهداری طیور ، یکی از ابزارهای مدیریتی میباشد که در کشور ما اغلب مورد توجه قرار نمیگیرد . مدیریت مناسب نور محیط پرندگان میتواند سبب رشد میزان تولید تخم مرغ در مرغهای تخم گذار و همچنین سبب افزایش رشد جوجه هاي گوشتي و بوقلمون شود .
بعبارت دیگر ، تحریک نامناسب نور سبب توقف تولید تخم مرغ و رشد میشود . معمولترین تاثیر فیزیولوژیک نور بر روی رشد پولتها و همچنین بلوغ جنسی میباشد . بلوغ جنسی در پولتهای لگهورن و جوجه هاي گوشتي با افزایش طول روز بهبود می یابد . خاموشیهای ناگهانی و نابه جا سبب بروز مشکلاتی در مرغهاي تخمگذار میشود . اگر طول روز کم شود ، بلوغ در پولتها به تعویق می افتد .
عملا تحت کاهش دوره نوردهی و یا نوردهی دائم بلوغ پولتها کاهش می یابد. علاوه بر طول دوره نور، شدت نور نیز مهم است . شدت زیاد نور ممکن است سبب پرریزی و سایر مشکلات وابسته در پولتها ، تخم گذارها ، جوجه هاي گوشتي و بوقلمونهای بالغ در شرایط نور کنترل نشده شود . شدت نور زیاد در محل زندگی جوجه ها سبب ایجاد مشکلاتی در بقای جوجه ها در روزهای اول زندگی آنها میشود . همچنین بازده تولید و پاسخهای فیزیولوژیکی طیور بشدت تحت تاثیر نور و برنامه های نوری قرار دارد .
در صورت امکان ، استفاده از امکانات کنترل میزان نور مفید خواهد بود . پرورش دهندگان جوجه هاي گوشتي ، در صورت استفاده از تجهیزات کنترل نور به مزیتهایی مانند : کنترل بهتر بلوغ جنسی ، کاهش مصرف غذا ، یکدست بودن گله دست یافته و از این طریق میتوانند صرفه جویی های اقتصادی زیادی بکنند.
در برخی بخشهای نگهداری جوجه گوشتي نور بصورت ممتد و در یک دوره طولانی 23 تا 24 ساعته روشن میباشد . پرندگان به استراحت نیاز دارند . نوردهی طولانی سبب وارد آمدن استرس در شرایط خرابی نور میشود ، زیرا در این شرایط پرندگان عصبی میشوند و این استرس سبب افزایش سطح کورتیکوسترون در خون شده و این شرایط سبب تلفات بالایی میشود . نوردهی متناوب ( نه پشت سرهم ) مورد آزمایش قرار گرفته است و مشخص شده است که این شرایط نوردهی بازده تولید را بالا برده و آرامش و آسایش پرندگان را بهتر فراهم می‌کند .
جنبه دیگر تحقیقات اخیر ، تاثیر نوع رنگی نورها بر عملکرد و آسایش طیور بوده است . علت گسترش استفاده از لامپهای رنگی تنها صرفه جویی در مصرف میزان برق نبوده است ، بلکه بهبود بازده تولید و آسایش پرندگان سبب این امر شده است.
نور زرد سدیمی و همچنین نور آبی – سبز سبب کاهش چربی سینه میشود . همچنین از دیگر اثرات مثبت این نور میتوان تاثیرات مثبت آن بر روی زخمهای پا و در نتیجه بهبود عمل راه رفتن را ذکر کرد. همچنین تحت نور قرمز بوقلمونها و مرغها رشد کمتری خواهند داشت ، فعالیت بیشتری خواهند داشت و همچنین رفتار ستیزه گری آنها در این نور نسبت به نورهای آبی و سبز بیشتر میباشد. نور قرمز سبب تحریک جنسی بیشتر میشود ، در حالی که نور آبی اثرات آرامش بخش دارد .
استرس مربوط به آب :
آب ورودی به بدن بستگی به غذای ورودی به بدن دارد . هرگونه کاهش در میزان مصرف آب ، بدلیل عدم تامین آب و یا کمبود فضای آبخوری بوجود می آید . تغییر اندازه یا محل غذاخوری و آبخوری بستگی به سن ، نوع مرغها ، فصل و میزان محدودیت آب دارد .
آب بایستی از محل سالمی تهیه شده ، بهداشتی و تازه باشد . بنابراین آب از مواردی است که به رسیدگی زیادی نیاز دارد . بخصوص دمای آب در تابستان از اهمیت ویژه ایی برخوردار است . هرگونه آلودگی در آب برروی بازده تولید تاثیرگذار میباشد .
برای بهبود ضریب تبدیل غذایی ، سیستمهای بسته آب پیشنهاد میشود . در این سیستمها ، آب از آلودگیهای باکتریایی و سایر آلودگیها ، نظیر گرد و غبار ، پس مانده های غذا و ذرات مدفوع در امان میباشد . موارد ذکر شده فاکتورهای اساسی میباشند که رعایت آنها سبب کاهش شیوع بیماریهای اسهالی میشود .
ممکن است که تلاش و رسیدگی بیشتری برای نگهداری مناسب سیستم آب نیاز باشد ، ولی باید توجه کرد که این رسیدگی ها در بازده غذایی تاثیر بسزایی دارد .
استرس ناشی از صدا :
همیشه پیشنهاد شده است که محل پرورش طیور بایستی دور از نواحی پرسروصدا مانند جاده های اصلی و صنایع مکانیکی سنگین برپا شود. ولی میتوان تعداد زیادی از فارمها را دید که این پیشنهاد را نادیده گرفته اند .
نصب ژنراتور برق در یک محل نامناسب در فارم میتواند منبع بسیار بزرگی از ایجاد سروصدا باشد . مدارکی وجود دارد که نشان میدهد مرغها در مکانهای پرسروصدا غذای کمتری را مصرف می‌کنند که نتیجه آن کاهش میزان وزن و همچنین کاهش بازده غذایی میباشد .
این اثرات بعنوان واسطه ایی برای تغییراتی عملی در سیستم خارجی بدن طیور میشود . برخی از این تغییرات در سیستم خارجی بدن عبارتند از : تغییرات در اعصاب ، هورمون ها و سیستم گوارشي میباشد . این تغییرات سبب تسکین استرس بوجود آمده می شوند .
در فارمهای کوچک که محیط پرورش ، یک فاکتور محدودکننده است کاهش استرس صدا ممکن است که یک رویکرد عملی نباشد. در اینگونه موارد نصب صداگیر و یا قراردادن وسایل صدا‌‌ساز در خارج از محیط قابل بررسی خواهد بود.
روشهاي مديريتي مختلف در پيشگيري از بروز ناهنجاري‌هاي متابوليكي در جوجه های گوشتي
به منظور دستيابي به نژادهاي داراي رشد سريع كه هدف عمده متخصصان ژنتيك و اصلاح نژاد طيور مي‌باشد وقوع ناهنجاري‌هاي متابوليكي را افزايش مي‌دهد بطوري كه امروزه در شرايط پرورش بسيار معمولي، يك جوجه گوشتي يكروزه در مدت كمتر از 50 روز، بيش از 50 برابر افزايش وزن خواهد داشت و چنين روندي در ميان حيوانات تقريباً‌منحصر به فرد است بنابراين احتمال بروز اختلالات متابوليكي در پي اين رشد سريع افزايش مي‌يابد. به علتهاي گوناگوني كه در موارد بالا ذكر گرديد ميزان سرعت رشد بالا، باعث ايجاد ناهنجاري‌هاي متابوليكي از قبيل آسيت، سندرم مرگ ناگهاني و ناهنجاري‌هاي پا مي‌شود. بطور كلي استراتژي مديريتي موجود براي جلوگيري و يا به حداقل رساندن شيوع اين ناهنجاريها، سعي براي كاهش سرعت رشد در سنين اوليه مي‌باشد.
:: موضوعات مرتبط:
طیور
