شیر دوشی
در واحد پرورش گاو شیری حساس ترین عمل شیر دوشی است زیرا همه سود یک شبانه روز گاوداری در آنجا بدست می‌آید دامپرور باید کار شیر دوشی را جدی بگیرد و هر چه علم و وسواس دارد بخرج بدهد. شیردوشی معمولا به دو روش توسط انسان انجام می‌گیرد :
1) شیر دوشی با دست
2) شیر دوشی با ماشین
روش شيردوشی با دست نسبت به ماشين دارای معايبی است که عبارتند از :
1) وقت زيادی گرفته و برای دامپرورانی که دام زيادی دارند مقرون به صرفه نيست.
2) نياز به کارگر ورزيده و ماهر دارد تا بتواند اين وظيفه را به درستی انجام دهد.
3) شير به دست آمده از اين طريق هيچگاه نظافت و پاکی لازم را نداشته، اغلب با گرد و خاک و کود وعلوفه و ديگر آلوده گی‌های موجود در طويله همراه می‌باشد.
4) در حين شيردوشی فرد شيردوش به تدريج خسته شده و قدرت وتوانش را از دست می‌دهد که اين امر در کار شيردوشی اختلال ايجاد می‌کند.
5) به منظور تحريک پستان از گوساله نوزاد چنانکه مرسوم است بايستی استفاده کرد که اين کار با مشکل روبرو خواهد شد اين مشکل موقعی زياد خودنمايی می‌کند که گوساله تلف شده باشد.
6) آموزش شير دوشی با دست به مراتب سخت تر و وقت گيرتر است.
7) اندازه گيری و رکوردگيری شير دوشيده شده با دست نسبت به ماشين سخت تر است.
محاسن شير دوشی دستی نسبت به ماشينی عبارتند از :
1) تخليه بيشتر و بهتر شير از پستان.
2) کارگر شيردوش شناخت بيشتری نسبت به و ضعیت طبيعی و غيرطبيعی پستان پيدا کرده و حالت مرضی پستان را با لمس آن می‌تواند به خوبی تشخيص دهد.
3) هرگاه يکی از گاوها مبتلا به ورم پستان شده باشد، وسيله انتقال بيماری به ساير دام‌ها در اين روش نشده، از همين رو به مراتب کمتر از شيردوشی به وسيله ماشين که مشترکاً مورد استفاده گاوهای گله قرار می‌گيرد بيماری پخش و توسعه می‌يابد.
4) در شيردوشی با دست چنان چه شير يکی از گاوها در اثر بیماری، آلوده به چرک و خون شده باشد به آسانی تشخيص داده شده و دور ريخته می‌شود بی آنکه مانند شيردوشی با ماشين ناخواسته وارد کليه شير توليدی روزانه گردد.
شیر دوشی با دست بیشتر در گاوداری‌های سنتی که تعداد کمی گاو دارند صورت می‌گیرد. ولی در گاوداری‌های بزرگ و صنعتی شیر دوشی بوسیله ماشین صورت می‌گیرد.
شیر دوشی بوسیله ماشین
ماشین‌های شیر دوش دو نوع سیّار و ثابت هستند که اساس کار در هر دو یکی است.
|
|
|
نمایی از ماشین شیر دوش ثابت و سیار
|
قسمت‌های مختلف ماشین شیر دوش
هر ماشین شیر دوش از قسمت‌های زیر تشکیل شده است :
1) منبع خلاء(Vacuum)
2) مخزن شیر (Milk Tank)
3) پولساتوریا نبض ساز(Pulsator)
4) کلاهک‌های شیر دوشی(Teat Cap)
5) لوله‌هایی که کلاهک را به پولساتور و مخزن شیر متصل می‌کند.
6) ماشین یا موتور
اولین ماشین شیر دوشی در سال 1903 توسط الکساندر گیلیز استرالیائی ساخته شد. بهترین ماشین شیردوش ماشینی است که کمترین آسیب را به بافت پستان برساند و حداکثر شیر داخل پستان را خالی کند و هر یک از کلاهک‌های ماشین شیر دوش از دو لایه ساخته شده که لایه خارجی از جنس استیل و لایه داخلی از جنس لاستیک که به آن لاینر می‌گویند. سالم بودن لاینر یکی از مهمترین بازدیدهای روزانه از ماشین شیر دوش می‌باشد. به هر یک از کلاهک‌های شیر دوش دو لوله رابط وصل می‌شود که یکی به پولساتور که به صورت متناوب خلاء و نبض ایجاد می‌کند و لوله دیگر به مخزن شیر (بیدون ).
هنگامیکه ماشین شیر دوش روشن می‌شود ایجاد خلاء می‌کند و باعث باز شدن اسفنگتر سرپستانک می‌شود و شیر جریان پیدا می‌کند که به آن فاز تخلیه می‌گویند.
هنگامیکه پولساتور به فضای بین دو لایه هوا وارد می‌کند این دو لایه روی هم افتاده و شیر از پستان گاو خارج نمی‌شود که به آن فاز استراحت می‌گویند. مقدار شیر خارج شده از پستان گاو بطور متوسط 1 تا 2 لیتر در دقیقه است.
مواردی که به هنگام شیر دوشی باید در نظر گرفت :
1) سکوت و آرامش کلی در هنگام کار کردن
2) شتشوی قسمت‌های مختلف پستان بویژه پستانک‌ها با آب گرم(ولرم) و سپس خشک کردن با حوله انفرادی یا دستمال کاغذی که در واقع این باعث ماساژ دادن پستان نیز می‌شود.
3) بهتر است قطرات اولیه شیر در هنگام شیردوشی را در ظرف مخصوصی به نام استریپ کاپ(Strip Cup) دوشیده شود تا چنانچه گاو به بیماری ورم پستان مبتلا شده باشد تشخیص داده شود.
4) نصب تک تک کلاهک‌های ماشین شیر دوشی و نگهداشتن خرچنگی
5) پس از پایان شیر دوشی کلاهک‌ها را ابتدا در مایع ضد عفونی کننده فرو برده و سپس در ظرف حاوی آب تمیز فرو می‌بریم و بیرون می‌آوریم و آماده برای دوشش گاو بعدی می‌باشد.
6) پستانک هر کارتیه را در داخل محلولی به نام تیت گارد (Teat guard) فرو می‌برند تا سر پستانک‌ها ضدعفونی شوند و سعی می‌کنیم گاو به مدت نیم ساعت نخوابد معمولا یک علوفه خوشخوراک مثل کنسانتره می‌دهیم تا ننشیند و ایستاده خوراک بخورد.
7) شایان ذکر است که گاوهای مبتلا به ورم پستان (مسری یا محیطی) در آخر شیردوشی دوشیده می‌شوند.
انواع شیر:
1) شیرهای آلبومینی : در بعضی از شیرها مثل شیرهای مادیان، الاغ، سگ مقدار آلبومین و گلوبین نسبتا زیاد است که به این گونه شیرها اصطلاحا شیرهای آلبومینی می‌گویند که در مقابل مایه پنیر مقاوم هستند.
2) شیرهای کازئینی: در بعضی از شیرها مثل شیر گاو، گوسفند وبز مقدار کازئین بیشتر است که به این قبیل شیرها شیرهای کازئینی گفته می‌شود که به سادگی در مقابل مایه پنیر انعقاد حاصل می‌نمایند.
نکته: برای تعیین نقطه انجماد شیر از دستگاه Cryoscope استفاده می‌شود که به منظور پی بردن به وجود آب اضافی در شیر کاربرد دارد(تقلب در شیر ضافه کردن آب به شیر).
نکته: طعم شیر به علت وجود قند لاکتوز کمی شیرین است. اما در هنگام بیماری ورم پستان به علت زیاد شدن محسوس کلرایدها مخصوصا کلرید سدیم، مزه شیر کمی شور می گردد.
طعم های نا مطبوع شیر
1) طعم ترشیدگی(Rancid Milk): در این حالت شیر طعم صابونی تند دارد که بوسیله آنزیم لیپاز که باعث شکستن چربی شیر می‌شود ایجاد می‌شود.
2) طعم های غذایی(Feed Flavor) : این طعم مربوط به تغذیه سیلوی ذرت، کلم ، شلغم و پیاز می‌باشد.
3) طعم آلودگی(Un- Clean Flavor) : که به عنوان طعم جایگاه یا گاوی نیز بیان می‌شود و علت اصلی آن عدم تهویه کافی در جایگاه می‌باشد.
4) طعم مالتی یا اسیدی(Flat Milk): طعمی شبیه به هسته انگور یا طعم تند
5) طعم شوری : در هنگام ورم پستان شیر مزه شور دارد. شیر
راه های آلودگی شیر
به طور کلی شیر به دو طریق آلوده می شود:
1) آلودگی از محیط خارج( از طریق سرپشتانک) مثل: آلودگی شیر از طریق پوست حیوان شیرده، آلودگی بوسیله دست کارگران، آلودگی که در اثر استفاده از تجهیزات آلوده اتفاق می افتد، آلودگی بوسیله هوای جایگاه و سالن شیردوشی و آلودگی که بوسیله آب های آلوده و شستشو با آن اتفاق می افتد.
2) آلودگی از محیط داخلی بدن حیوان شیردهنده: مثلا در بیماری سل یا تب مالت میکروب ها وارد شیر می شوند و آلوده می شود.
:: موضوعات مرتبط:
پرورش دام (گاو، گوسفند وبز)
